Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн талаар The Guardian мэдээллийн сайтад гарсан ярилцлагыг орчуулан хүргэж байна.
Монголын Зариг хэмээх мэдээний сайтын ерөнхий редакторНарангийн Өнөрцэцэг нь тав гаруй жилийн хорих ялааршийтгэгдээд байна. Шүүх хурал болохоос өмнө гэрийнхорионд байхдаа Н.Өнөрцэцэг нь хэвлэлийн эрх чөлөөгбоомилох хөдөлгөөний гол хохирогч болж байгаагаатайлбарлаж ярьсан юм.
Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг:
Цагдаа нар манай мэдээний редакцийн гадаа олноорооирэхэд би ханан дээр “Эрх чөлөө үнэтэй” гэж бичсэн. Манайсайтыг хааж, би ажилчид, сэтгүүлчидтэйгээ хамт талбайдээр Төрийн ордны өмнө жагсаал хүртэл хийсэн. Удалгүйнэг эх сурвалж маань надад “чамайг дуугүй болгох гэжбайна” гэж хэлсэн юм. Дуугүй болгох гэдэг нь шорон гэсэнүг гэдгийг нь би тэр үед мэдээгүй.
Би 20 гаруй жил сэтгүүлчээр ажилласан. Манай улсардчилсан шилжэлт хийгээд удаагүй байхад би ажлынгараагаа эхэлсэн. Авилга газар авсан, жинхэнэ сэтгүүл зүйнсоёл, хандлага тэр үед байгаагүй.
Залуу сэтгүүлч байхад, улс төрчдөөс хатуу асуулт асуудаг, байцаадаг сэтгүүлч гэж байгаагүй ээ. Харин улс төрчидсэтгүүлчдийг дуудаад ингэж мэдээгээ бич гэж хэлдэг, тушаадаг байв. Би тийм замаар явахыг хүсээгүй.
Би улс төрчдөөс ярих дургүй асуудлыг нь асууж чадвал, асуудлуудыг шийдэж, эх орон маань авилгагүй, олигархуудгүй шинээр цогцолно гэж найдаж байсан юм.
Гэвч боломжгүй байлаа. Редакцидаа хурц сэдэв хөндсөнмэдээ хийх санаагаа танилцуулах бүрт намайг боль гэдэгбайв. Нэг удаа ордонд ажилладаг парламентийн сэтгүүлчбайхдаа нэг том улс төрч төрийн ордонд согтуу явж байхыгхараад редактортоо хэлсэн. Их хурлын гишүүдийн архиныхэрэглээний тухай бичье гэж хэлсэн. “Гэтэл надад чинийбичих асуудал биш” гэж хэлсэн. Тийм учраас долоонжилийн өмнө би өөрийнхөө сайтыг эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн орон зай үүсгэн байгуулахаар шийдсэн. Зариг буюу зорих, зориг гэсэн утгатай сайтаа нээсэн. Амжилтандхүрсэн, нэг сая дагагчтай болсон. Гурван сая гаруй хүнтэйулсад бол том амжилт. Монголчууд хараат бус, хурцөнцөгтэй хэвлэлд дуртай дэмжиж байгаа нь тодорхойбайсан.
Хувьсгалт намын үргэлжлэл Монгол Ардын Нам илүү эрхмэдлийг төвлөрүүлэх тусам хэвлэлийнхэн бид л сөрөгхүчний үүрэг гүйцэтгэж, төр засгаас хариуцлага нэхэжажиллах үүрэг байлаа. Орон нутгийн засаг захиргаа бусадтөрийн байгууллагын алдаанаас болж хохирсон иргэдманайд л ханддаг.
Гурван хүүхдийн ээж ганц бие эмэгтэй машины ослоор насбарахад эд эрхтэнийг нь гэр бүлийнх нь зөвшөөрөлгүй авсанбайгааг би бичиж сурвалжилсан. Мөн эхнэр нөхөр хоёрыгнайман ишиг хулгайлсан гэж хорьж, хүүхдүүдийг ньхаргалзах хүнгүй үлдээж байсан. Ядуу хүмүүсийг ньшоронд хурдан хийдэг. Гэтэл жинхэнэ гэмт хэрэгтнүүд иххуралд сууж байна.
Би нилээн хэдэн авилгийг хэргийг илчилж байсан. Нөлөөбүхий улс төрчид Хөгжлийн банкны санхүүжилтийгөөрсөддөө авсан байсан. Мөн авъяаслаг чадвартайхүүхдүүдийг гадаадад сургах ёстой Боловролын зээлийнсангийн тэтгэлгийг дандаа улс төрчдийн хүүхдүүд авсанбайсныг ил гаргаж тавьсан.
Гэхдээ өөрийгөө хэзээ ч ингээд хорих ялтай хэрэгтшалгагдаж, шударга ёсны итгэл алдарч, шүүх хурал хэзээболох юм бол гээд хүлээгээд сууж байна гэж бодожбайгаагүй.
Монголын чөлөөт хэвлэл залуу хэвээрээ байгаа. Магадгүйбэхжиж амжаагүй эмзэгийн дээр санхүүжилт муутай. Гэхдээбид хөрш орнуудайгаа харьцуулбал жинхэнэ эрх чөлөөтэй. Монголчууд бид эрх чөлөөтэй өсөж төрсөн ч одооөөрчлөгдөж байх шиг.
Монгол Ардын Намын засаглалын найман жилийн хугацаадМонгол улс хэвлэлийн эрх чөлөө болон авилгын индексээрээ тасралтгүй уруудаж байна.
Эх сурвалж: https://www.theguardian.com/global-development/article/2024/jul/24/unurtsetseg-naran-zarig-campaigning-journalism-corruption-mongolia-press-freedom
